ANKARA – CHP’nin uzun müddettir merakla beklenen iktisat alanına ait vizyon evrakı, “İkinci Yüzyıla Çağrı” başlığıyla İstanbul’da düzenlenen tanıtım toplantısıyla açıklandı. Türkiye iktisadına dair tahlil tekliflerinin ve tespitlerin yer aldığı toplantının açılış ve kapanış konuşmasını CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu yaparken, CHP Sözcüsü Faik Öztrak, Genel Sekreter Selin Sayek Böke ve Yoksulluk Dayanışma Ofisi’nin Koordinatörü Hacer Foggo da partinin atacağı adımlara dair çerçeve çizdi.
Endüstriyel Dönüşüm alanında CHP önderi Kılıçdaroğlu’nun Başdanışmanı olan dünyaca ünlü ekonomist Jeremy Rifkin, MİT’de çalışmalarını sürdüren Prof. Dr. Daron Acemoğlu, Prof. Dr. Hakan Kara, Prof. Dr. Refet Gürkaynak ve Prof. Dr. Ufuk Akçiğit de sunumlarıyla atılması gereken adımlara dair perspektifi ortaya koydu.
CHP’nin vizyon evrakını kıymetlendiren uzmanlara nazaran ortaya konan kanıların toplumsal mutabakatla geliştirilmesi ve soru işaretlerinin giderilmesi gerekiyor. CHP’nin ve Altılı Masa’nın temsilcilerinin programı içselleştirmesinin kritik olduğunu belirten uzmanlar toplumun tam manasıyla programda kendini göremediği görüşünde.
‘ELLERİNDE TARİHİ FIRSAT VAR’
İktisatçı Prof. Dr. Aziz Konukman’a nazaran CHP’nin iktisat alanına dair vizyon dokümanı tertip manasında epeyce başarılıydı. AK Parti iktidarının bugüne dek kamuoyuna açıkladığı programlarda “ilgi odağı olma” halinin CHP’nin eline geçtiğini belirten Konukman’a nazaran buna karşın vizyon dokümanında “ciddi eksiklikler” bulunuyor.
Programın genelinin çok teknik sunumlardan oluştuğunu, “ihtiyati makro tedbirler” üzere kavram ve grafiklerin iştirakçiler ortasında dahi gereğince anlaşılmadığını belirten Konukman, programın içeriğine dair de eksiklikler olduğu görüşünde:
“Şu an vergilerin yüzde 70’i dolaylı vergi yüzde 30’u direkt vergi. Bunun sürdürülemez olduğunu herkes kabul ediyor. Oradaki uzmanlar da kabul etti. Bunu hayata geçirecekler. Bunun değiştirilmesi sermayeye yeni vergi yükleri demek. Sermayeye yeni vergi yükü getirdiğin vakit TÜSİAD bağıracak. Gerçekçi olalım. Sınıf fotoğrafı çıkacak ortaya. Her programın bir sınıf art planı vardır. Bunun da uzlaşma ile olması gerekiyor. Mustafa Kemal ve arkadaşlarından ders alsınlar. Ne yaptılar, birinci sanayi planı öncesinde Türkiye İktisat Kongresi toplandı. Toplumun farklı sınıflarını bir ortaya getirdi, taleplerini aldı. Toplumsal mutabakatın aranacağı büyük kongre düzenlemeden bu cins vizyonların kamuoyunda karşılık bulması ‘ha’ deyince olmaz. Bu ayağının tamamlanması lazım. Ellerinde tarihî fırsat var. Şubat ayında İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin üstlendiği bir Türkiye İktisat Kongresi var. CHP olarak orada bir tartışma başlatın, toplumun bütün kesitlerini çağırın. Tahlil tekliflerini alın, ondan sonra bu vizyonu revize edin bir daha kamuoyunun karşısına çıkın.”
‘SANAYİ 4.0’I TÜSİAD’CILAR MI YAPACAK?’
CHP’nin vizyon evrakında, “İthal girdilere bağımlı bir yapı var” tespiti yapıldığını ancak tahlil tekliflerine dair bir perspektifin açığa çıkmadığını savunan Konukman, “Bütün cari açık meselemiz buradan kaynaklanıyor. Türkiye’nin ithal girdilere bağımlı yapısını dönüştürmeden, kusura bakmasınlar, cari açığın nasıl dengeleneceğini anlayamam” dedi.
Planlamanın gerekli olduğunu, CHP Sözcüsü Faik Öztrak’ın “Stratejik Planlama Örgütü” sözünün değerli olduğunu ama ayrıntı vermediğini belirten Konukman, “Oysa bütün bu şey yeni bir ithal ikameci endüstrileşme stratejisiyle olur. Sanayi 4.0’ı kim yapacak? TÜSİAD’cılar mı yapacak? Bu türlü büyük bir sermayeyi harcayacakları konumları yok ve günlük yaşıyorlar. Bu fakat kamu öncülüğünde yapılabilir. Bu da önemli bir plan tartışmasıyla olabilir. Bunu da oturacaksın, soldan iktisatçıları çağıracaksın, onları dinleyeceksin. Esaslı bir tenkit gelmeli. Şayet bunları yaparlarsa program önemli bir yere oturur” tabirlerini kullandı.
‘TOPLUM VİZYON EVRAKINDA KENDİNİ GÖREMEDİ’
CHP’nin açıkladığı vizyon dokümanında değerli vurgunun “İnsan onuruna yaraşır” kavramı olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Konukman, “İflas etmiş neoliberal siyasetleri buraya entegre edersek, örneğin insan onuruna yaraşır fiyat ne olacak? Neoliberal siyasetlerin tekrar hâkim olduğu bu anayasanın içerisinde bu unsur hayata geçirebilir mi? İnsan onuruna yaraşır bir iş gündeme gelebilir mi? Minimum fiyatın yüzde 50’ye ulaştığı bir toplumda bu mümkün mü?” sorularını hatırlattı.
Konukman ‘vizyon evrakındaki en kıymetli eksiği’ ise, “Sanayi 4.0’ın iş gücü piyasasında yaratacağı tesirlere hiç değinmediler. Robotlaşma makineleşme olduğunda işçilerin durumu ne olacak?” tabirleriyle aktararak şöyle kelamlarını sürdürdü:
“Toplum vizyon dokümanında kendini göremedi. Hepsini bir yerde de bekleyemeyiz. Bu bir sunum. Bu sunumun devamı gelmezse, beşerler vizyonda bulundukları yeri göremezler. Ancak anayasa önerisi vurgusu bir fikir verdi. ‘Bunlar insan onuruna yakışmayan hiçbir düzenleme yapmayacak’ deniyor. Anlaşıldı. Ancak neoliberal siyasetler uygulanırken etraf ülkelerde insan onuruna yakışmayan örnekleri gördük. İnsan onuruna yakışır fiyat verilsin diye ILO raporlar hazırladı. Siz bunun teminatını nasıl vereceksiniz? Genç işsizliği var ve Türkiye’nin en büyük sorunu. Onlar bu vizyon dokümanında kendini bulabildi mi? Herkesin talebinin karşılık bulmasını şimdiden istemek de haksızlık. Ben olsaydım, sendikaların temsilini sağlayacak bir şey yapardım, onların bir konuşmacısını davet ederdim.”
Aziz Konukman ‘İKTİSAT VİZYONU BENİM VİZYONUMA UYMUYOR’
Prof. Dr. Konukman’a nazaran CHP’nin açıkladığı vizyon dokümanı iktisat alanıyla sonlu değildi ve siyaset tesiri hayli hissedilirdi. Mevcut krizin anlaşılmasına yönelik tekliflerin kayda geçtiğini, vizyon dokümanında neoliberal siyasetlerden önemli bir sapma görmediğini söz eden Konukman, kelamlarına şöyle devam etti:
“Ama şurada çok önemli bir talep var. Siyasetteki krizi çözüyor. Parlamentodaki krizi çözüyor. Demokrasideki krizi çözüyor. ‘Tek adam rejimini bir kenara atıp tekrar demokratik sistemleri çalıştıracağız’ diyor. İnsan onuruna uygun bir kurumsal yapı diyor ve kurumları öne çıkarıyor. ‘Biz kral değil kurallar arıyoruz’ denildi. Fakat iktisat vizyonu benim vizyonuma uymuyor. Ben daha soldan bakan, daha kamucu bakan bir beşerim. Ben sunumu iktisadın dışında daha çok bu istikametlerinin öne çıkarılarak tartışılmasını yanlışsız bulurum.”
‘CHP BUNU İÇSELLEŞTİREBİLECEK Mİ?’
Başkent Üniversitesi İktisat Kısım Lideri Prof. Dr. Uğur Emek’e nazaran CHP’nin vizyon toplantısında konuşan uzman isimlerin sunumlarının içeriğine dair “absürt” denecek bir tabir kelam konusu değil lakin bu isimlerin davetli mi yoksa direkt oluşturulan komitenin içinde mi yer aldıklarının açıklanması gerekiyor.
Prof. Dr. Ufuk Akçiğit’in sunumunun akabinde, “CHP bunu içselleştirebilecek mi?” sorusunun kendinde açığa çıktığını belirten Emek, “CHP’de sınıf, paylaşım, bölüşüm kavramı kullanan soldan gelen arkadaşlar var. Dört iktisatçının bilgi ve birikimini tartışmak abesti iştigaldir. Söylediklerinin tamamına olmasa da büyük kısmına katılıyorum ancak CHP’nin bunu içselleştirebilme kapasitesini merak ediyorum. CHP’nin içerisindeki aktivist takımlara bu program hitap etmez. Daron’un açıkladığı programa dünya ‘hayır’ demiyor ben mi ‘hayır’ diyeceğim? Fakat bu program CHP’nin içindeki aktivist takımlara hitap etmez” sözlerini kullandı.
‘ALTILI MASA’NIN BU PROGRAMI İÇSELLEŞTİREBİLECEĞİNDEN EMİN DEĞİLİM’
CHP’nin açıkladığı vizyon dokümanının akabinde programın tam olarak ne olduğunun anlaşılmadığını belirten Prof. Dr. Emek, “Bu Kemal Bey’in adaylık lansmanıdır. Kılıçdaroğlu adaylığını resmi olarak açıkladı” dedi.
Uğur Emek “Altılı Masa anayasa teklifini belirliyor lakin siyasi partilerin kendi başlarına iktisat siyasetleri açıklamaları ve iktidara geldiklerinde bu türlü yapacağız demeleri bana garip geliyor” sözlerini kullanan Emek kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Birkaç ay evvel Kalkınma Siyasetleri metni açıklandı. O yokmuş, olmamış üzere sıfırdan bunun açıklanması tuhaf geliyor. YETERLİ Parti büyük projeleri ‘Yeniden Hesap Uzmanları Heyeti kuracağız ona teslim edeceğiz’ diyor. Faik Öztrak ise açıklamasında, ‘Hasar Tespit Kurulu kuracağız’ dedi. O nerede bu nerede? Bu kurul kimlerden oluşuyor, statüsü ne, yasal bir kurum mu olacak? Bu türlü bakınca başım karışıyor. CHP’den çok Altılı Masa temel mevzularda birbirlerini içselleştirememişler. Altılı Masa CHP’nin programını içselleştirebilecek mi? ‘Örneğin İstanbul Sözleşmesi’ni geri getireceğiz’ denildiği vakit Saadet Partisi ne düşündü sanki? Gündemlerinde İstanbul Kontratı yok. CHP’nin ve Altılı Masa’nın bu programı içselleştirebileceğinden emin değilim.”
”BARIŞ AKADEMİSYENLERİNİ ÖĞRENCİLERİYLE BULUŞTURACAĞIZ DENİLDİ’ FAKAT YETMEZ’
CHP’nin açıkladığı vizyon evrakının emek alanında çalışmalar üretenlerdeki yansıması da merak konusu. Kamu İşçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) Eş Lideri Mehmet Bozgeyik’e nazaran CHP’nin vizyon dokümanından evvel geçtiğimiz hafta açıklanan Altılı Masa’nın anayasa değişikliği teklifinde eksiklikler var. Burada değişiklik adımlarının atılmasının vizyon evrakına de yansıyacağı görüşünü savunan Bozgeyik, “Vizyon dokümanında atılacak birçok adım da anayasayla ilgili. Bu bağlamda anayasa teklifinde de güncelleme yapılabilir. Meslek örgütlerini, bayan örgütlerinin katılacağı yeni bir toplumsal anayasa temeli oluşturulmalı” dedi.
CHP’nin açıkladığı vizyon evrakında sendikal örgütlemenin önündeki engellemelerin kaldırılmasına dair vurgunun kıymetli olduğunu söyleyen Bozgeyik’e nazaran grev hakkının önündeki manilerin kaldırılması, tekrar demokratik bir mukavele yasasının çıkarılması ve sendikalarla ilgili baraj konusunun daha kapsamlı bir formda açıklanması gerekiyor. CHP’nin toplumsal yardım başlığı altında vaatlerini hatırlatan Bozgeyik şunları kaydetti:
“İstihdamın artırılarak insanların bir toplumsal yardıma gereksinim olmayacak ekonomik tertip gerekiyor. Kamuda liyakate dair atamanın alt yapısının oluşturulması gerekiyor. YÖK’ün kaldırılması vurgusu var ancak Ulusal Güvenlik Kurulu’nun da kaldırılması gerekiyor. ‘Barış akademisyenlerini öğrencileriyle buluşturacağız denildi’ lakin yetmez. Kamudan hukuksuz bir halde ihraç edilen 130 bine yakın kamu çalışanı var. Bunların sonuçlarıyla birlikte yaratılan mağduriyetlerin ortadan kaldırılması gerekiyor.”
‘HAYATA GEÇİRİLMESİNDE ÇEŞİTLİ BARİYERLER OLACAK’
CHP’nin açıkladığı vizyon dokümanının altının doldurulması gerektiğini belirten KESK Eş Lideri Bozgeyik, “AKP’nin izlemiş olduğu neoliberal siyasetler devam edecek üzere. Dışarıdan kaynak gelecek deniyor. Onlar nasıl gelecek? Bunların hepsinin gelebilmesi için itimat duyulan bir iktidarın oluşturulması gerekiyor” dedi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
“İstanbul Sözleşmesi’nin geri gelmesi adımı bizim için epey kıymetli. Lakin bir koalisyon açığa çıkacak üzere duruyor. Başka partilerin buna yaklaşımı kıymetli. Bu vizyon evrakının, Altılı Masa’nın kendi içerisinde de çeşitli farklılıklar yaratacağını, hayata geçirilmesinde de çeşitli bariyerler olacağını düşünüyoruz. Örneğin Alevi ve Kürt sorunu vizyon dokümanında hiç değinilmemiş. Bu üzere hususlar tamamlanmayı bekliyor.”
Mehmet Bozgeyik