Derleyen: Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – Yüzyılın en tesirli düşünürlerinden biri olan Jiddu Krishnamurti, bireyin zihinsel özgürlüğüne odaklanan ideolojisiyle tanınıyor. 1895 yılında Hindistan’da dünyaya gelen Krishnamurti, genç yaşta Teosofi Derneği tarafından ‘Dünya Öğretmeni’ olarak ilan edildi. Fakat bu unvanı ve kendisine atfedilen tüm liderlik rollerini reddederek özgür niyetin savunucusu oldu.
Annesi Sanjeevamma, sekizinci çocuğunun özel olacağını hissetti ve olağanda ortodoks Hindu konutlarında dua için ayrılmış olan puja ismi verilen bu odada doğum yapmak istedi. Hindular için doğum anı, bebeğin başının göründüğü andır ve astrolojik hesaplamalar için de hayli değerlidir. Bölgedeki ünlü bir astrolog olan Kumara Shrowtulu, sonraki gün çocuğun büyük bir adam olacağını ve çok büyük işlere imza atacağını kestirim etmişti.
‘BAHÇEDE ÖLEN KIZ KARDEŞİMLE BULUŞUYORDUK’
Krishna 2 yaşındayken sıtmaya yakalandı ve bu da ateş ve ağır burun kanamalarına neden oldu. Zayıflığı, babası ve öğretmenleri de dahil olmak üzere etrafındaki insanların makûs muamelelerine karşı onu yumuşak bir maksat haline getirdi. Öğretmenleri onu zayıf ve zihinsel olarak yetersiz bir çocuk olarak görüyordu. Babasının sık sık iş değiştirmesi ve makus sıhhati, öğrenmede geri kalmasına neden oldu. Oldukça hayalperest olan Krishnamurti’nin zihinsel engelli olduğu düşünülüyordu.
Krishna’nın en büyük kız kardeşi 1904’te yirmi yaşında öldü. 18 yaşındayken yazdığı bir anı kitabında annesinin ölen kızını ‘gördüğünü’ şu sözlerle anlattı:
“Birlikte konuştular ve bahçede kız kardeşimin geldiği özel bir yer vardı. Annem kız kardeşimin orada olduğunu her vakit bilirdi, bazen beni de oraya götürürdü ve kız kardeşimi de görüp görmediğimi sorardı. Birinci başta bu soruya güldüm lakin tekrar bakmamı istedi, bazen kız kardeşimi görürdüm. Sonrasında ise kız kardeşimi her vakit görebildim. Çok korktuğumu itiraf etmeliyim. Ekseriyetle annemin yanına koşardım ve bana korkmak için hiçbir neden olmadığını söylerdi. Ailemde bu biçimde gören tek kişi annem dışında bendim. Annem insanların auralarını görebiliyordu ve ben de bazen onları görüyordum.”
‘ANNEM OKULA GİDERKEN BENİ TAKİP EDERDİ’
Aralık 1905’te Krishna’nın annesi öldü. Birebir anı kitabında Krishna “Çocukluğumun en keyifli anıları, sevgili annemle ilgilidir. Okulda bilhassa memnun olduğumu söyleyemem zira öğretmenler pek nazik değillerdi ve bana benim için çok sıkıntı olan dersler verdiler. Sıhhatim çok hassas olduğu için, çok sert olmadıkları sürece oyunlardan zevk alırdım. Annem 1905’te öldüğünde, kardeşlerim ve ben, bizi en çok seven ve önemseyen bireyden yoksun kaldık ve babam bizimle fazla ilgilenemeyecek kadar meşguldü, bize bakacak sahiden kimse yoktu. Annemin vefatıyla irtibatlı olarak, öldükten sonra onu sık sık gördüğümü söyleyebilirim. Bir seferinde annem üst çıkarken onu takip ettiğimi hatırlıyorum. Elimi uzattım ve elbisesini yakalar üzere oldum fakat merdivenlerin zirvesine ulaşır ulaşmaz kayboldu. Kısa bir müddet öncesine kadar, okula giderken annemin beni takip ettiğini duyardım. Bunu bilhassa hatırlıyorum zira Hintli bayanların bileklerine taktıkları bileziklerin sesini duydum. Birinci başta yarı korkmuş bir biçimde geriye bakardım, elbisesinin belgisiz halini ve yüzünün bir kısmını görürdüm. Bu neredeyse her vakit meskenden çıktığımda olurdu” diye yazmıştı.
Krishnamurti ömrü boyunca bireylerin dogmalardan, otoritelerden ve toplumsal koşullandırmalardan bağımsız düşünmesi gerektiğini savundu. Ona nazaran, gerçek dönüşüm lakin bireyin kendini tam manasıyla tanımasıyla mümkündü. “Gerçek bir ihtilal, bireyin zihninde başlamalıdır” diyen Krishnamurti, kendine dayalı bir özgürlük anlayışı geliştirdi. Yazıları ve konuşmalarıyla milyonlarca beşere ilham veren Krishnamurti, dünya çapında seminerler düzenledi ve çok sayıda kitap yazdı. Yapıtlarında sevgi, endişe, zihin ve eğitim üzere mevzuları derinlemesine ele aldı.
‘ZİHİN GEÇMİŞİN YÜKÜNDEN KURTULMADIKÇA ÖZGÜR OLAMAZ’
Krishnamurti, ruhsal bir önder olarak tanınmasına karşın her türlü otorite ve dogmayı reddederek zihinsel özgürlüğün en güçlü savunucularından biri haline geldi. Krishnamurti’nin hayatı, genç yaşta Teosofi Derneği tarafından keşfedilmesiyle istikamet değiştirdi. Dernek, onun ‘Dünya Öğretmeni’ olacağına inanıyor ve onu bu rol için yetiştiriyordu. Lakin 1929 yılında yaptığı ünlü konuşmasında Krishnamurti, kendisine biçilen bu rolü ve Teosofi’ye bağlı tüm yapıları reddetti. Krishnamurti, “Hakikat, hiçbir otoritenin, öğretmenin ya da sistemin monopolünde değildir. Sizler hakikati lakin kendi içinizde bulabilirsiniz” tabirlerine yer verdi.
Bu açıklama, Krishnamurti’nin yalnızca bireyin kendi şuuru ve özgür iradesiyle mana bulabileceği bir hayat arayışına adanmış olduğunu gösteriyordu. İdeolojisini, bireyin zihinsel ve duygusal kölelikten kurtulması gerektiği üzerine inşa etmişti. Ona nazaran insanların büyük çoğunluğu toplumsal kurallar, gelenekler, endişeler ve dilekler tarafından şartlandırılmış bir zihin yapısıyla yaşamaktaydı. Bu durum, bireylerin özgürce düşünmelerini ve yaşamalarını engelliyordu. Krishnamurti şöyle diyordu: “Zihin, geçmişin yükünden kurtulmadıkça özgür olamaz.
‘KENDİNİZİ ANLAMADAN DÜNYAYI ANLAMAYA ÇALIŞMAK ANLAMSIZ’
Korkunun, insanın zihinsel ve duygusal hapisanelerinden biri olduğunu savundu. Bilhassa gençlerin, ezbere dayalı sistemlerden çok farkındalığı ve sorgulamayı teşvik eden bir eğitimle yetiştirilmesi gerektiğine inanırdı. Krishnamurti, hayatı boyunca birçok ülkede seminerler verdi ve insanları dogmalardan bağımsız düşünmeye çağırdı. Konuşmaları sırasında, dinleyicilerine sık sık “Soru sormaktan çekinmeyin. Hiçbir otoriteye bağlı kalmayın” diyerek ferdi farkındalığın ehemmiyetini vurgulardı. Onun ideolojisi, sadece bireylerin değil, toplumların da dönüşümüne yönelikti. 1969 yılında Kaliforniya’da kurduğu Krishnamurti Vakfı, onun kanılarını yaymaya devam etti.
Ayrıca Hindistan, İngiltere ve ABD’de kurduğu okullar, Krishnamurti’nin eğitim anlayışını uygulamaya koydu. 1986 yılında Kaliforniya’da hayata gözlerini yuman Krishnamurti, gerisinde büyük bir felsefi miras bıraktı. Onun yazdığı kitaplar, bugün hâlâ birçok lisana çevriliyor ve okuyucularına ilham veriyor. Krishnamurti, bireyin kendi şuurunu keşfetmesiyle ilgili şu kelamlarıyla hatırlanıyor:
“Kendinizi anlamadan, dünyayı anlamaya çalışmak anlamsızdır. Kendini tanıyan bir birey, dünyayı değiştirebilir.”
BRUCE LEE’YE NASIL İLHAM OLDU?
Aynı vakitte Jiddu’nun fikirleri, vaktimizin en gösterişli Kung-Fu dövüşçülerinden biri olan, Time dergisi tarafından 20. yüzyılın en değerli 100 insanı ortasında gösterilen Bruce Lee’yi de etkilemişti. Bruce Lee’nin eşi Linda Lee, yıllar evvel görüntüye kaydedilen bir röportajında, kocasının bir yaralanmadan kurtulurken ideoloji üzerine kapsamlı bir araştırma yapmaya başladığını söylemişti. Karısına nazaran onu en çok etkileyen şey Jiddu Krishnamurti’nin öğretileriydi.
Krishnamurti’nin ideolojisinin Bruce Lee’yi en çok cezbeden istikameti, Krishnamurti’nin fikirde kendine güvenen, yiğit ve bağımsız olmaya vurgu yapmasıydı. Bu fikirler Bruce Lee’nin zihninde ve ruhunda anında bir yankı uyandırdı ve kendini bu doğrultuda geliştirmeye başladı. Bunun akabinde Bruce Lee, dövüş sanatlarının arkasında yatan fikirler ve ideoloji hakkında yazmaya başladı. İnsan zihni ve vücudu ortasındaki münasebete dair aydınlanmış anlayışı, Bruce Lee’nin zihinsel güç geliştirmesine ve sakatlığından kurtularak en âlâ fizikî durumuna geri dönmesine yardımcı oldu.
Kendine yardım etmekten daha uygun bir yardım olmadığına inanmaya başladı. Yeni kazandığı özgüven sayesinde, yaralanmadan evvel olduğundan daha âlâ bir dövüşçü oldu. Yaralandığında, tabipleri tekrar dövüşüp dövüşemeyeceği konusunda kuşkularını lisana getirmişlerdi. Lakin Krishnamurti’nin kitaplarında yer alan fikirler Bruce Lee’nin bir dövüş sanatları dövüşçüsü olarak tepeye ulaşmak için zihinsel gücünü geliştirmesine yardımcı olmuştu.
Bugün onun ideolojisi, bilhassa mindfulness, meditasyon ve ferdi gelişimle ilgilenenler ortasında tanınan olmaya devam ediyor. Krishnamurti’nin ömrü, sırf bir filozofun değil, niyetleriyle insanları özgürlüğe çağıran bir devrimcinin kıssası olarak anılıyor.